Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, Kodlar ve Standartlar: Temel El Kitabı

MÖ 18. yüzyılda, Babil Kralı Hammurabi ülkesinde uygulanan yasaları sisteme bağlayarak Hammurabi Kanunları'nı oluşturdu.  Babil kralı Hammurabi toplumu yönetmek için taş sütunlara yazılan 282 kod geliştirdi. Oldukça sert bina kodu olan 229.madde: “Bir inşaatçı her hangi bir kişi için bir bina inşa eder ve bu binayı uygun bir şekilde yapmazsa ve onun inşa ettiği bina yıkılıp sahibini öldürürse, inşaatı yapan öldürülür. ”
 
O zamandan beri neyse ki çok yol kat ettik, ancak modern kodlar, standartlar ve yönetmelikler inanılmaz derecede karmaşık ve uzundur. Bu yayınların içerdiği maddeleri ihlal etmenin cezası bu dokümanların devlet kurumları tarafından kanun olarak kabul edilen yayınlar olup olmadığına bağlıdır. Birçok ülkede kod, standart ve yönetmelik gerekliliklerini belirleyen bir bakanlık veya devlet kuruluşu vardır. 
 
Ülkemizde, Bakanlar Kurulu'nun kararı ile yürürlüğe konulan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (BYKHY) yasanın temelini oluşturur ve hem merkezi hem yerel yönetimler tarafından tamamen kabul edilir. Ancak tasarımcılar tarafından, bu yönetmelikte hakkında yeterli hüküm bulunmayan hususlarda ve metro, marina, helikopter pisti, tünel, stadyum, havalimanı ve benzeri kullanım alanlarının yangından korunmasında Türk Standartları, bu standartların olmaması halinde ise Avrupa Standartları esas alınır. Türk veya Avrupa Standartlarında düzenlenmeyen hususlarda, uluslararası geçerliliği kabul edilen standartlar da kullanılabilir. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’te ilgili standart: Türk standartlarını, bu standartların olmaması halinde Avrupa standartlarını, Türk veya Avrupa standartlarında düzenlenmeyen hususlarda, uluslararası geçerliliği kabul edilen standartları ifade eder. Bu fikir birliğine dayalı yaklaşım ülkemize özgüdür. 
 

Kodların, Standartların ve Yönetmeliğin Kısa Bir Geçmişi 

1600'lü yılların başlarında sık sık meydana gelen ve büyük kayıplara neden olan yangınların ardından, Batı Ülkeleri inşaat ve bina yerleşimi için düzenlemeler yapmak amacıyla büyük bir çalışma başlattı. Bu gereksinimler şehre göre yazılmaya, güncellenmeye devam etti ve büyük farklılıklar gösterdi. Ancak 1905'te, ABD'de bir sigorta endüstrisi derneği olan Ulusal Yangın Sigortaları Kurulu, ABD'deki ilk ulusal bina kodunu yayınladı.
 
1800'lerin sonlarında, özellikle sprinkler icadı, uygulamaları ve elektrikteki gelişmeler ile yeni teknolojilerin güvenli kurulumu, kullanımı ve üretimi için bir kılavuz gerekli hale geldi. Bu ihtiyaçtan 1896 yılında Ulusal Yangından Korunma Derneği (NFPA) kuruldu. Dernek Yangın ve Can Güvenliğini ilgilendirin çeşitli belgeler yayınlamaya başladı.
 
İki kod kuruluşu; NFPA yayınları ve “I-kodları:” dokümanları.
ICC, “I-kodları” olarak adlandırılan kurum çeşitli kodlar yayınlamıştır. 15 adet kod bulunmakta olup, inşaat ve yangın güvenliği ile ilgili önemli kodlardan bazıları şunlardır:
  • International Building Code (IBC) - Uluslararası Bina Kodu
  • International Residential Code (IRC) - Uluslararası Yapı Kodu
  • International Fire Code (IFC) - Uluslararası Yangın Kodu
International Code Council
ICC'nin amacı: “Ürün değerlendirmesi, akreditasyon, sertifikasyon, kodlama ve eğitim dahil çok çeşitli bina güvenliği çözümleri sunmaktır. Güvenli, sürdürülebilir, uygun fiyatlı ve esnek yapılar oluşturmak için dünya çapında kullanılan kodları ve standartları geliştirmektedir.”
 
Vizyonları ve misyonları: “Güvenli binalar ve topluluklar oluşturarak insanların sağlığını, güvenliğini ve refahını korumaktır.” ve “Yapıların, çevrenin güvenliği ve performansı ile ilgili olarak herkes için en yüksek kalite kodlarını, standartları, ürünleri ve hizmetleri sağlamaktır.”
 
National Fire Protection Association (NFPA)
NFPA şu anda 300'den fazla kod ve standart yayınlamaktadır:
  • NFPA 1: Fire Code - Yangın Kodu
  • NFPA 101: Life Safety Code - Can Güvenliği Kodu
  • NFPA 5000: Building Construction and Safety Code - Bina İnşaatı ve Güvenlik Kodu
  • NFPA 13: Standard for the Installation of Sprinkler Systems - Sprinkler Sistemlerinin Montaj Standardı
  • NFPA 25: Standard for the Inspection, Testing, and Maintenance of Water-Based Fire Protection Systems - Su Bazlı Yangından Korunma Sistemlerinin İncelenmesi, Test Edilmesi ve Bakımı Standardı
NFPA’nın misyonu “yangın, elektrik ve ilgili tehlikelerden kaynaklanan ölüm, yaralanma, mal ve ekonomik kaybı ortadan kaldırmaktır.” Bu misyon “300'den fazla fikir birliği kodu ve standardı, araştırma, eğitim, sosyal yardım yoluyla; misyonumuzu ilerletmek için ilgi duyanlar ile ortaklık kurmaktır. ”
 
Bu kuruluşların her ikisi de gönüllü ve fikir birliğine dayalıdır. Bu, uygulama ve yaptırımların merkezi ve yerel yönetim birimleri tarafından gönüllü olarak kabul edildiği ve gereksinimlerinin geliştirildiği, yazıldığı, yayınlandığı anlamına gelir. Kullanıcılar ve halktan katkılar ile komiteler tarafından kabul edilmiştir. Sizler de dünyanın her yerinden iletişime geçerek katkıda bulunabilirsiniz.
 
Eurocodes
1975 yılında, Avrupa Topluluğu Komisyonu (Avrupa Komisyonu), Antlaşma'nın 95. maddesine dayanarak inşaat alanında bir eylem programı üzerinde karar kıldı. Programın amacı ticaretin önündeki teknik engelleri ve teknik uyumsuzluğu ortadan kaldırmaktı. Komisyon, bu eylem programı ile ilk olarak Avrupa Birliği (AB) üye ülkelerinde yürürlükte olan ulusal kurallara alternatif olarak hizmet verecek inşaat işlerinin tasarımı için bir dizi uyumlu teknik kurallar oluşturma girişimini üstlenmiştir. On beş yıl boyunca Komisyon, üye devletlerin temsilcilerinden oluşan bir yönlendirme komitesinin yardımıyla, 1980'lerde ilk nesil Avrupa yasalarına yol gösteren Eurocodes programını gerçekleştirdi.
 
Eurocodes, yapısal tasarımın Avrupa Birliği (AB) içinde nasıl yürütüleceğini belirten Avrupa standardıdır (EN; uyumlu teknik kurallar). Bunlar, Avrupa Komisyonu'nun talebi üzerine Avrupa Standardizasyon Komitesi tarafından geliştirilmiştir.
Avrupa kodların amacı: 
  • Avrupa Birliği kanunları tarafından oluşturulan yangın durumunda mekanik mukavemet, stabilite ve güvenlik gerekliliklerine uygunluğu kanıtlamak için bir araç,
  • İnşaat ve mühendislik sözleşmesi şartnamelerinin temelini,
  • Yapı ürünleri için uyumlu teknik şartname oluşturmak için bir çerçeve (CE işareti) sağlamaktır.
Sloganları, “Geleceği inşa etmek” tir. 
 
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
Ülkemizde geniş kapsamlı ilk yönetmelik, 1992 yılında çıkarılan "İstanbul Belediyesi Yangından Korunma Yönetmeliği"dir. Bu yönetmelik sadece İstanbul için geçerli olması ve sadece Belediye tarafından yürürlüğe konulması uygulama alanını sınırlı tutmuştur. Bu bir başlangıç olmuş ve daha sonra benzer yönetmelik çalışmalarını, İzmir, Mersin, Antalya ve Bursa Belediyeleri başlatmıştır. Büyükşehirlerin farklı yönetmelikler çıkarması karmaşaya neden olmuş ve Büyükşehir sınırlarının dışında kalan bölgelerde hiç bir yangın güvenlik önlemi alınmamıştır. Bu eksiklikleri gidermek, belediyeler arasındaki farklı uygulamaları önüne geçmek, tasarımcılara ve uygulamacılara yön verebilmek, yangından ötürü ortaya çıkacak can ve mal kaybını en aza indirmek, önlemlerin doğru ve yeterli bir şekilde alınmasını sağlamak üzere ‘’Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’’ hazırlanmış ve Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılmıştır.

Kodlar, Standartlar ve Yönetmelik: Fark Nedir? 

Kodların, standartların ya da herhangi bir gerekliliğin, yönetmelik referans alınarak uygulanabilmesi için bunların bakanlık tarafından yasal süreç yoluyla kabul edilmesi gerekir. Bakanlık, belgeleri tamamen veya kısmen kabul edebilir.
 
Kod ve yönetmelikler, belirli etkinlikleri yöneten yasal bir belgedir; kullanıcıya ne zaman yapılması gerektiğini söyler. Standart ise kullanıcıya bir şeylerin nasıl yapılacağını söyler. Ancak bireysel olarak veya referans olarak kabul edilirse de uygulanabilir; kabul edilen kod bir standarda başvurulursa, uygulanabilir.
 
Örneğin, NFPA 101: Can Güvenliği Kodu veya Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (BYKHY) dokümanları kullanıcıya otomatik yangın söndürme sisteminin gerekli olduğunu söyleyebilir. Ancak bu belgeler, sistemin nasıl tasarlanması veya kurulması gerektiği konusunda ayrıntılı bilgi sunmaz. Bunun yerine, aşağıdakine benzer bir dil kullanarak bir standarda başvururlar:
 
NFPA 101: “Gerektiğinde, Otomatik Sprinkler Sistemi, NFPA 13 standardı uyarınca kurulmalıdır.”  ya da BYKHY : “Yağmurlama sistemi tasarımının TS EN 12845’e göre yapılması gerekir. ”
 
Bu noktada, kabul edilmiş ve uygulanabilir bir kod ya da yönetmelikte atıfta bulunulan bir standart yasa haline gelir.
 
Örneğin; Taşınabilir Yangın Söndürme Cihazlarının, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (BYKHY) çerçevesince, mekanlarda var olan durum ve risklere göre belirlenir. ‘’Arabalı yangın söndürme cihazlarının TS EN 1866 ve diğer taşınabilir yangın söndürme cihazlarının TS 862- EN 3 kalite belgeli olması şarttır. Yangın söndürme cihazlarının periyodik kontrolü ve bakımı TS ISO 11602-2 standardına göre yapılır.’’
 
Taşınabilir Yangın Söndürme Cihazlarının, NFPA 1’e göre tüm kullanım alanlarında kurulması gerekir. NFPA 10: Taşınabilir Yangın Söndürücüler Standardı söndürücülerin seçimini, yerini ve bakımını ana hatlarıyla belirtir. Otomatik Sprinkler Sistemi, NFPA 25: Su Bazlı Yangından Korunma Sistemlerinin İncelenmesi, Test Edilmesi ve Bakımına İlişkin Standart hükümlerine göre yapılması gerekir. Bu yayınlara NFPA 1, NFPA 101 ve IFC'de referans verilmiştir.
 
Tüm bina ve yangın kodları, NFPA 70: National Electrical Code (NEC) gereksinimlerini karşılamak için elektrik tesisatı gerektirir.
 

Hangi Kodlar, Standartlar ve Yönetmelik? Ne Zaman Kullanılır?

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik , TS EN, BS, EN, VDS, SNIP, NFPA, IFC — ne zaman; hangi kodlara, standardlara ve yönetmeliklere başvurulmalıdır?
Bu sorunun cevabı, kimin bu soruyu sorduğuna ve kime sorduğuna bağlıdır.
 
Mimarlar ve mühendisler bir yapı için tasarım kriterlerini oluştururken bu kodların, standartların, yönetmeliklerin tümüne elbette referansta bulunacaklardır. Tasarım ve uygulamada görevli mimar ve mühendisler ile uygulayıcı yükleniciler ve imalatçılar görevli, yetkili ve sorumludur. Yetkili merci, onay kuruluşu, sigorta vb. kurumlara bağlı olarak referans alacaktır. BYKHY-2015 gereğince, ‘’İlgili standart: Türk standartlarını, bu standartların olmaması halinde Avrupa standartlarını, Türk veya Avrupa standartlarında düzenlenmeyen hususlarda, uluslararası geçerliliği kabul edilen standartları ifade eder. Tasarımcılar tarafından, bu Yönetmelikte hakkında yeterli hüküm bulunmayan hususlarda ve metro, marina, helikopter pisti, tünel, stadyum, havalimanı ve benzeri kullanım alanlarının yangından korunmasında Türk Standartları, bu standartların olmaması halinde ise Avrupa Standartları esas alınır. Türk veya Avrupa Standartlarında düzenlenmeyen hususlarda, uluslararası geçerliliği kabul edilen standartlar da kullanılabilir.’’
 
İşletmeniz için uygulanabilir kodları, standartları ve yönetmelikleri öğrenmelisiniz.
 
Kodlar, standartlar ve yönetmelikler ortaya çıkan bilgi ve teknolojilere ayak uydurmak için zamanla gelişmiş olup gelişmeye devam etmektedirler. Kusursuz değiller, ancak gereksinimleri testler ile kanıtlanmış yapılara, yangından korunma önlemlerine ve alanında uzman kişilerin fikir birliğine dayanmakta olup, can ve mal güvenliğini sağlamaya yardımcı olurlar.
 
Hükümetler bu belgeleri çeşitli basımlarda ve değiştirilmiş sürümlerde yasalar olarak kabul etmeye devam ettikleri için, kurallara uymak zorunda olan paydaşlar için hangi belgelerin yürürlükte olduğunu bilmek oldukça önemlidir.
 
Kuruluşlar tarafından kendi web sayfalarında yayınlanan araçları kontrol ederek hangi kodların, standartların ve yönetmeliklerin yürürlükte olduğunu öğrenebilirsiniz.
 
Yapılarınızı kod, standart ve yönetmeliklere uygun hale getirecek bilgi, beceri ve yetkilere sahip şirketimiz; işverenlerine daha fazla seçenek sunarak, ihtiyaçlara uygun en ekonomik seçimi yapmalarına yardımcı olacaktır.
 
Sorularınız varsa info@defyangin.com adresine e-posta göndermenizi rica ederiz.

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, Kodlar, Standartlar