Kirli, Tozlu Sprinkler Başlıklarını Değiştirmek Yerine Temizlenebileceği Durumlar Var Mı?

Bir yapı, bina, tesis veya işletme sahibi-amiri-yöneticisi olarak, yetkililer tarafından binanızın yangından korunma sistemi sorulduğunda, olağanda yangın ve can güvenliği özelinde çok daha fazla sisteme sahip olmanıza rağmen muhtemelen ilk olarak yangın algılama ve otomatik sprinkler sistemini düşünürsünüz. Aslında yangın ve can güvenliği özelinde düşünmeniz ve ilgilenmeniz gereken çok daha fazla sistem vardır.

İlk olarak düşünülen yangından korunma sisteminde dahi göz ardı edilen ve ilgi görmeyen bir konu; sprinkler başlıklarının mevcut durumudur. Otomatik sprinkler sisteminin düzgün ve etkin çalışması çok önemlidir. Doğru tasarım ile birlikte seçilen uygun tip sprinkler başlığının kurulumu tamamlandıktan sonra periyodik olarak kontrolü, testi ve bakımı yapılmalıdır. Yıllık olarak kontrol edilmesi ve 5, 10, 20 veya 50 yılda bir test edilmesi gibi. Sprinkler başlıkları düzgün bir şekilde kontrol edilmez ve bakımı yapılmazsa, yalnızca düzgün ve etkili bir şekilde çalışamamakla kalmaz, aynı zamanda Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik açısından uygunsuz hale gelir. Yönetmelik gereği, sistemin uygun çalışmaması işletmeden kaynaklanıyor ise, işletmeci kuruluş doğrudan sorumlu olur.

Bu yazıda, sprinkler başlıklarını temiz tutmanın ne denli önemli olduğunu açıklamaya çalışacağız. Sprinkler başlıkları üzerinde biriken kirler, tozlar, birtakım kalıntılar aşağıda sıralanan sorunlara neden olmaktadır. 

• Biriken kir ve toz nedeniyle sprinkler su püskürtme karakteristiğinin bozulması
• Sprinkler başlığı üzerinde bulunan ve belirli bir sıcaklıkta kırılacak cam tüpün (glass bulb) ısı duyarlılığının azalması (yalıtım) sebebiyle aktivasyonunun gecikmesi veya gerçekleşmemesi
• Hastane, otel, restoran, kafeterya vb. temiz tutulması gereken yerlerde tozlu, kirli sprinkler başlıklarının böcek, bakteri ve virüs toplaması sebebiyle sağlık sorunlarına neden olması

Yukarıda sıralanan sorunlara neden olacak kirli, tozlu sprinkler başlıklarına her yerde sıklıkla rastlayabiliriz. Genel olarak sprinkler başlıkları kullanıldığı yer ve zamana bağlı olarak kirlenebilir ve toz kaplayabilir, sadece bu sebeple sprinkler başlıklarının değiştirilmesi işveren açısından maliyetli olacaktır. İlave olarak değişim sırasında yangın suyu basınçlandırma sistemi kapatılacak, değişim yapılacak ıslak boru hattındaki su boşaltılacak ve değişim sonrasında tekrar su doldurulup son olarak sprinkler başlığı test edilecektir. Görüldüğü üzere değişim maliyete ek olarak zaman kaybına ve ilave iş yüküne neden olacaktır. O halde kirli, tozlu sprinkler başlıklarını değiştirmek yerine temizleyebilir miyiz? Evet!

Kolay erişilemeyen gözden uzak durumdaki sprinkler başlıkları olağan temizliklere nadiren dahil edilse de temizlik işlemi sanıldığı kadar kolay değildir. Bildiğimiz geleneksel temizlik yöntemlerini rafa kaldıran zorlu bir işlemdir. Sprinkler başlıklarını temizlerken kazayla aktivasyonu gerçekleşirse muhtemelen ek masraflara ve sprinkler başlığının değiştirilmesine neden olacaktır. Temizlik personeli tarafından yapılacak bir işlem kesinlikle değildir.

NFPA 25 (Standard for the Inspection, Testing, and Maintenance of Water-Based Fire Protection Systems) standardı, bu tip özel sorunlara özgü çözümler sunmaktadır. NFPA 25'in ilk direktifi, önemli ölçüde kirli, tozlu sprinkler başlıklarını yenisi ile değiştirmektir. Ancak hafif kirli, tozlu ise (örümcek ağlarıyla kaplı olması vb.) temizleme seçeneği vardır. NFPA 25 gereği, hiçbir koşulda sprinkler başlıklarının temizlenmesi için amonyak içeren malzemeler kullanılmamalıdır. Kısacası temizlenmesi silme veya ovma gerektiriyorsa, sprinkler başlıklarının değiştirilmesi gerekir. Kirli, tozlu sprinkler başlıkları vakumla veya basınçlı hava püskürtülerek temizlenebilir. Bu tıpkı kullandığımız masaüstü bilgisayarı, klavyeyi ve diğer elektronik eşyaları tozdan temizlemek için kullandığımız yöntemlerdir. Tek ve en önemli fark ise temizlik esnasında sprinkler başlıklarına kesinlikle dokunulmamalıdır. Dokunmamak koşuluyla vakumla veya basınçlı hava püskürtülerek sprinkler başlıklarının temizlenmesine izin verilir. Ayrıca jilet veya maket bıçağıyla temizlemeye çalışmaya da izin verilmemektedir. Bunun nedeni sprinkler başlıklarının hasar görmesiyle beraber istenilmeden tetiklenerek bir mahali dakikalar içinde yüzlerce litre suyla doldurabilme riskidir. Bu nedenle NFPA, sprinkler başlıklarına temizlik sırasında fiziksel olarak dokunmaya, temasa izin vermez.

Kirli, tozlu başlıkları sadece vakum veya basınçlı hava püskürtülerek temizlenebilir. Vakum veya basınçlı hava püskürtmek sprinkler başlıklarını temizleyemiyor ise sprinklerin değiştirilmesi gerekir.

Bunun dışında sprinkler başlıklarının değiştirilmesini gerektirecek farklı durumlar da vardır. Bu durumları çıplak göz ile tespit etmek mümkündür. NFPA gereği, aşağıda sıralanan herhangi bir sorunun belirtilerini gösteren sprinkler başlığı değiştirilmelidir:

NFPA 25 (Standard for the Inspection, Testing, and Maintenance of Water-Based Fire Protection Systems) (2023 Baskısı) 
5.2.1 Sprinkler
5.2.1.1.1* 

1. Su Sızıntısı

2. Sprinkler başlığının düzgün çalışmasına zarar veren korozyon

3. Fiziki hasar

4. Cam tüpün (glass bulb) içerisinde bulunan ısıya duyarlı sıvının kaybı

5. Sprinkler başlığının düzgün çalışmasına zarar verdiği kabul edilen kir/toz/pislik kalıntıları

6. Sprinkler üreticisi tarafından uygulanandan farklı bir boya ile boyanması

Herhangi bir su sızıntısı görülmesi, ivedilikle ele alınması gereken bir sorundur. Su sızıntısına; hasarlı veya kusurlu malzeme, fazla sıkılan bağlantılar, hatalı kurulum, eksik bakım hizmetleri neden olmaktadır.

Görsel 1 – Su Sızdıran Sprinkler

Su sızıntısı var ise korozyona yol açılmış demektir. Korozyona müdahale edilmezse boru hattında daha büyük sorunlara yol açabilir. Pas lekesi veya su renginin bozulmasından korozyon rahatlıkla tespit edilebilir.

Görsel 2 – Korozyona Uğramış Sprinklerler

Bir sprinkler başlığı kullanıldığı alanda inşai çalışma, yenileme, zamana bağlı olarak fiziki hasar alabilir. Bu fiziki hasar ile yamulabilir, kırılabilir veya çeşitli kısımları zarar görebilir. Sprinkler fiziki hasar görebilecek bir alandaysa başlık etrafına koruma kafesi takılabilir.

Görsel 3 – Hasarlı Sprinkler Deflektörü

Görsel 4 – Hasarlı Gizli Tip Sprinkler

Görsel 5 – Koruma Kafesli Sprinklerler

Cam tüpün (glass bulb) içerisinde bulunan ısıya duyarlı sıvının kaybı durumunda değiştirilmesi gerekir. Cam tüp (glass bulb) renginin soluklaşması durumunda sprinkler üreticisi ile iletişime geçmeniz gerekecektir. Soğuk havalarda veya herhangi bir ısı kaynağına (güneş, lamba vb.) yakın sprinkler başlıklarında bu duruma rastlanmaktadır. Renk solması ile sıvı kaybı birbirinden farklı iki durumdur.

Görsel 6 – Sıvı Kaybına Uğramış Sprinklerler 

Dokunmadan çıkarılması zor olan kir, toz, döküntü veya yağ kalıntıları ile kaplı sprinkler başlıklarını temizlemek zordur. Özellikle mutfak alanlarında kullanılan sprinkler başlıklarında yağ kalıntıları birikir.  Bu zorluk temizlik malzemeleriyle silme veya ovma gerektirmesi sebebiyle sprinkler başlıklarının değiştirilmesi gerekir.

Görsel 7 – Üzerinde Pislik Birikmiş Sprinklerler 

Sprinkler başlıklarını veya kapak plakalarını kesinlikle boyamayın. Bir sprinkler başlığı üreticisi tarafından uygulanan boyadan farklı bir boya ile boyanmışsa değiştirilmesi gerekir.

Görsel 8 – Boyanmış Sprinklerler

Yapılarınızın, binalarınızın, tesislerinizin, işletmelerinizin Yangın ve Can Güvenliği özelindeki konuları hakkında daha fazla bilgi edinmek için Bu Bağlantıdan Bizlere Ulaşın veya (0212) 693 93 03 numaralı telefonu arayın!